تركيا في افريقيا : تطبيق خطة العمل وتقييم بعد خمسة عشر عاما

Transkript

1 Rapor No: 124, Temmuz 2012 TÜRKİYE AFRİKA DA: EYLEM PLANININ UYGULANMASI VE DEĞERLENDİRME ON BEŞ YIL SONRA* TURKEY IN AFRICA: THE IMPLEMENTATION OF THE ACTION PLAN AND AN EVALUATION AFTER FIFTEEN YEARS* LA TURQUIE EN AFRIQUE: UN BILAN DE LA MISE EN OEUVRE DU PLAN D ACTION QUINZE ANS APRES* تركيا في افريقيا : تطبيق خطة العمل وتقييم بعد خمسة عشر عاما CENTER FOR MIDDLE EASTERN STRATEGIC STUDIES CENTRE D ETUDES STRATEGIQUES SUR LE MOYEN-ORIENT مركز الشرق األوسط للدراسات االستراتيجية

2 TÜRKİYE AFRİKA DA: EYLEM PLANININ UYGULANMASI VE DEĞERLENDİRME ON BEŞ YIL SONRA* TURKEY IN AFRICA: THE IMPLEMENTATION OF THE ACTION PLAN AND AN EVALUATION AFTER FIFTEEN YEARS* LA TURQUIE EN AFRIQUE: UN BILAN DE LA MISE EN OEUVRE DU PLAN D ACTION QUINZE ANS APRES* تركيا في افريقيا : تطبيق خطة العمل وتقييم بعد خمسة عشر عاما Rapor No: 125 Temmuz 2012 ISBN: Ankara - TÜRKİYE 2012 Bu raporun içeriğinin telif hakları a ait olup, 5846 Sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu uyarınca kaynak gösterilerek kısmen yapılacak makul alıntılar ve yararlanma dışında, hiçbir şekilde önceden izin alınmaksızın kullanılamaz, yeniden yayımlanamaz. Bu raporda yer alan değerlendirmeler yazarına aittir; ın kurumsal görüşünü yansıtmamaktadır.

3 STRATEJİK BİLGİ YÖNETİMİ, ÖZGÜR DÜŞÜNCE ÜRETİMİ Tarihçe Türkiye de eksikliği hissedilmeye başlayan Ortadoğu araştırmaları konusunda kamuoyunun ve dış politika çevrelerinin ihtiyaçlarına yanıt verebilmek amacıyla, 1 Ocak 2009 tarihinde Ortadoğu Stratejik Araştırmalar Merkezi () kurulmuştur. Kısa sürede yapılanan kurum, çalışmalarını Ortadoğu özelinde yoğunlaştırmıştır. Ortadoğu ya Bakış Ortadoğu nun iç içe geçmiş birçok sorunu barındırdığı bir gerçektir. Ancak, ne Ortadoğu ne de halkları, olumsuzluklarla özdeşleştirilmiş bir imaja mahkum edilmemelidir. Ortadoğu ülkeleri, halklarından aldıkları güçle ve iç dinamiklerini seferber ederek barışçıl bir kalkınma seferberliği başlatacak potansiyele sahiptir. Bölge halklarının bir arada yaşama iradesine, devletlerin egemenlik halklarına, bireylerin temel hak ve hürriyetlerine saygı, gerek ülkeler arasında gerek ulusal ölçekte kalıcı barışın ve huzurun temin edilmesinin ön şartıdır. Ortadoğu daki sorunların kavranmasında adil ve gerçekçi çözümler üzerinde durulması, uzlaşmacı inisiyatifleri cesaretlendirecektir Sözkonusu çerçevede, Türkiye, yakın çevresinde bölgesel istikrar ve refahın kök salması için yapıcı katkılarını sürdürmelidir. Cepheleşen eksenlere dahil olmadan, taraflar arasında diyalogun tesisini kolaylaştırmaya devam etmesi, tutarlı ve uzlaştırıcı politikalarıyla sağladığı uluslararası desteği en etkili biçimde değerlendirebilmesi bölge devletlerinin ve halklarının ortak menfaatidir. Bir Düşünce Kuruluşu Olarak ın Çalışmaları, Ortadoğu algılamasına uygun olarak, uluslararası politika konularının daha sağlıklı kavranması ve uygun pozisyonların alınabilmesi amacıyla, kamuoyunu ve karar alma mekanizmalarına aydınlatıcı bilgiler sunar. Farklı hareket seçenekleri içeren fikirler üretir. Etkin çözüm önerileri oluşturabilmek için farklı disiplinlerden gelen, alanında yetkin araştırmacıların ve entelektüellerin nitelikli çalışmalarını teşvik eder. ; bölgesel gelişmeleri ve trendleri titizlikle irdeleyerek ilgililere ulaştırabilen güçlü bir yayım kapasitesine sahiptir., web sitesiyle, aylık Ortadoğu Analiz ve altı aylık Ortadoğu Etütleri dergileriyle, analizleriyle, raporlarıyla ve kitaplarıyla, ulusal ve uluslararası ölçekte Ortadoğu literatürünün gelişimini desteklemektedir. Bölge ülkelerinden devlet adamlarının, bürokratların, akademisyenlerin, stratejistlerin, gazetecilerin, işadamlarının ve STK temsilcilerinin Türkiye de konuk edilmesini kolaylaştırarak bilgi ve düşüncelerin gerek Türkiye gerek dünya kamuoyuyla paylaşılmasını sağlamaktadır. *, The Middle East Studies Association (MESA) üyesidir.

4 TAKDİM Afrika tarih boyunca konumu ve doğal kaynaklarıyla sömürgecilerin işgal alanı olmuştur. Kıta, coğrafi keşifler ve sanayi devrimi sonrası Avrupa için insan gücü ve hammadde kaynağı olarak görüldü. Osmanlı Devleti yayıldığı coğrafya itibariyle bir Afrika devleti de sayılabilir. Osmanlı Devleti nin Afrika da birçok eyaleti olmuştu. Osmanlı Devleti nin Kuzey ve Doğu Afrika daki varlığı Avrupa sömürgeciliğini bu bölgelerden uzak tutmuştur. Türk bağımsızlık savaşı özellikle Kuzey Afrika ya örnek teşkil etmiştir. İkinci Dünya Savaşı sonrası Türkiye, Afrika da büyükelçilikler açmış ve bağımsızlığına kavuşan Afrika ülkelerinin ilk tanıyan ve destekleyen ülkelerden biri olmuştur. Bu tarihsel arka plan Afrika ülkelerinin Türkiye yi yakın görmesinin ve iyi ilişkiler kurmasının nedenidir. Türkiye-Afrika ilişkileri son yıllarda önemli gelişmeler kaydetmiştir yılında Afrika Eylem Planı nın ortaya çıkışı, Türkiye nin Afrika ya bakışında yeni bir dönemi başlatmıştır. Eylem Planı ile siyasi, ekonomik ve kültürel ilişkilerini geliştirmek için Türkiye, Afrika devletleriyle ilişkilerini bir bütün olarak ileri götürmeyi; teknik ve bilimsel işbirliğini, ticari ve ekonomik projelerde ortaklık öngören anlaşmalar amaçlanmıştır. Plan, Türkiye Dış Ticaret Müsteşarlığı tarafından 2003 yılı başlarında, Afrika Ülkeleriyle Ekonomik İlişkilerin Geliştirilmesi Stratejisi nin hazırlanması ve Afrika ülkelerinde yeni Ticaret Müşavirlikleri nin açılmasıyla pekiştirilmiştir yılı Türkiye de Afrika yılı ilan edilmiş, Afrika Birliği Türkiye yi stratejik ortak olarak kabul etmiştir yılında ise Türkiye, Afrika Kalkınma Bankası na bölge dışı üye olarak kabul edilmiştir. DPT ve TİKA Afrika açılımında önemli rol üstlenmişlerdir. Yine bu süreçte Cumhurbaşkanı ve Başbakan düzeyinde yapılan ziyaretler Türkiye nin Afrika ile olan ilişkilerine verdiği önemi göstermektedir. Emekli Büyükelçi Numan Hazar ın Türkiye Afrika da: Eylem Planının Uygulanması ve Değerlendirme On Beş Yıl Sonra adlı raporu yakın döneme ilişkin kapsamlı bir inceleme yapıyor. Raporda son dönem Türkiye-Afrika ilişkilerinde ekonomik, kültürel, ticari ilişkilerin geliştirilmesi için yapılan faaliyetler ele alınmaktadır. Çalışma, on beş yılda yapılmış siyasi, diplomatik ve ticari teşebbüslerin titiz bir istatistiki dökümü olarak okunabilir. Ayrıca, yazım çalışmalarına katkılarından dolayı Paris UNESCO Sekretaryasından Hélène Longpré ye teşekkürlerimizi ifade ediyoruz. Bu zaman zarfında alınan yolun önemini anlamamızı sağlayan raporda önemli bilgi, açıklama ve değerlendirmeler bulacaksınız. Türkiye Afrika ilişkileri konusundaki yapılacak çalışmalara katkı sağlayacağını umduğumuz bu raporu ilginize sunuyoruz. Hasan Kanbolat Başkanı

5 BÜYÜKELÇİ (E) NUMAN HAZAR 1945 yılında Tarsus ta doğmuştur yılında Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi nin Diplomasi ve Dış Münasebetler Bölümü nden mezun olmuştur yılında Dışişleri Bakanlığı nda çalışmaya başladıktan sonra yurt dışında çeşitli diplomatik görevlerde bulunmuştur: Ottowa, Kanada da İkinci Kâtip; Lefkoşa, Kıbrıs ta Başkâtip; iki dönem (yedi yıl) süresince Washington D.C. ABD de Müsteşar ve Birinci Müsteşar; Yeni Delhi, Hindistan da Misyon Şefi Yardımcısı; Bonn, Federal Almanya da Elçi-Müsteşar; ve Ankara da Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Özel Kaleminde Özel Kalem Müdürü olarak görev almasının yanı sıra, Dışişleri Bakanlığında Siyaset Planlama, Kültürel İlişkiler, Avrupa Konseyi Dairelerinde çalışmış, Afrika, Doğu Asya ve Pasifik/İslam İşbirliği Teşkilatı Genel Müdürü görevinde bulunmuştur. Türkiye Cumhuriyeti ni temsilen, Lagos, Nijerya da Büyükelçi, Strasbourg daki Avrupa Konseyi nde Büyükelçi/Daimi Temsilci ve sonrasında da Paris teki Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Teşkilatı UNESCO da Büyükelçi/ Daimi Temsilci olarak görev yapmıştır. Millî Savunma Bakanı na Büyükelçi/Dış Politika Danışmanı olarak atanmış ve iki yıl hizmet verdikten sonra, Dışişleri Bakanlığı Teftiş Kurulu Başkanı olarak görevlendirilmiştir yılında emekli olduktan sonra 2011 yılında Türkiye tarafından, merkezi Tahran da bulunan Ekonomik İşbirliği Teşkilatı nın (ECO) yeniden yapılandırılması ile görevli Akil Adamlar Grubu (Eminent Persons Group) (EPG) Türkiye Temsilcisi olarak görevlendirilmiş ve 10 üyeden oluşan (Türkiye, İran, Pakistan, Afganistan, Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan, Tacikistan, Türkmenistan) Akil Adamlar Grubu nun geçen yıl Tahran da yapılan toplantısında tüm Grubun ( EPG) Başkanı seçilmiştir. Halen bu görevini sürdürmektedir. Farklı uluslararası konularda Türkçe, İngilizce, Fransızca ve Almanca dillerindeki çeşitli makalelerinin yanı sıra, Türkçe olarak kaleme aldığı Küreselleşme Sürecinde Afrika ve Türkiye-Afrika İlişkileri ile Uluslararası Politika ve Uygarlıklar adındaki iki kitabın da yazarıdır. Fransızca, Almanca ve İngilizce dillerini konuşmaktadır.

6 Rapor No: 124, Temmuz 2012 Hazırlayan: Numan HAZAR Emekli Büyükelçi TÜRKİYE AFRİKA DA: EYLEM PLANININ UYGULANMASI VE DEĞERLENDİRME ON BEŞ YIL SONRA* Son yıllarda Türkiye, Afrika ülkeleriyle ilişkilerini her alanda geliştirmek için çabalarını artırmıştır. Bu çerçevede, Afrika ülkeleriyle ilişkileri geliştirmek için geçmişte, zaman zaman da olsa, az çok yoğun girişimler olmuştur. Türkiye, Birleşmiş Milletler nezdinde Kıbrıs konusunda zorluklarla karşılaşınca heyetler veya temsilciler Afrika ülkelerine gönderilmiştir. Kimi durumlarda ekonomik ve ticari işbirliği olanaklarını geliştirmek için aynı şekilde özel temsilciler gönderilmiştir. Ama Türkiye nin Afrika ile ilişkilerini tüm yönleriyle kapsayan genel bir plan düşünülmemiştir. Türkiye nin, bir eylem planı tasarlayarak hiçbir ayırım yapmadan tüm Afrika Kıtası ile ilişkilerini geliştirmek istemesi 1998 yılında olmuştur. Türk yetkililerini bir eylem planını yapmaya yönelten temel düşünce, Türkiye ile Afrika kıtası arasındaki ilişkilerin mevcut büyük potansiyel dikkate alındığında tatmin edici görünmediği saptamasından kaynaklanmıştır. Afrika kıtasıyla ilişkileri büyük ölçüde artırmak gerekiyordu. Eylem planı fikri, hükümet temsilcilerinin, Afrika daki Türkiye büyükelçilerinin, özel sektör temsilcilerinin, Afrika ülkelerinin fahrî başkonsoloslarının katıldığı çeşitli toplantılar çerçevesindeki görüşmelerle 1998 yılında olgunlaştı. Bu toplantılardaki görüşler ışığında Dışişleri Bakanlığı, Afrika Kıtası ile Türkiye nin ilişkilerini düşünülebilecek her alanda geliştirmek için bir eylem planı hazırlamıştır. Ama neden? Bu soruya cevap vermek için önce Türkiye nin bu politikası ile ilgili bazı hususları vurgulamak gerekir. Türkiye nin politik, ekonomik, ticari ve kültürel alanlarda Afrika ülkeleriyle ilişkileri arzu edilen düzeye gelemiyordu. Bir yandan ilişkiler, gelişen ve dikkate değer ekonomik ve ticari bir büyüme gösteren Türkiye gibi bir ülkenin boyutlarıyla orantılı değildi. Öte yandan diplomatik ilişkiler yeterince kurulmadığı için Türkiye ile Afrika ülkelerinin, ancak Birleşmiş Milletler Örgütü, İslam İşbirliği Örgütü gibi uluslararası kuruluşlar içinde ilişkileri vardı. Ayrıca ekonomik, ticari ve kültürel ilişkiler tam potansiyel düzeylerine erişememişti. Türkiye Afrika nın sorunlarını ve zorluklarını bilmiyordu. Öte yandan Afrikalılar, yaygın düşüncelerin de etkisiyle, Türkiye ile ilgili diplomatik konularda olumlu bir anlayışa sahip değillerdi. 5 Rapor No: 124, Temmuz 2012

7 Ama Türkiye nin tüm Afrika ülkeleriyle özel ilişkiler geliştirmek ve sürdürmek hususunda kimi avantajları vardı: * Türkiye nin Afrika da sömürgeci bir geçmişi yoktu. Gerçekten de Afrika daki eyaletleri, vilayetleri ve halklarıyla ve komşu devletlerle çok güzel ilişkiler içinde olması dolayısıyla Osmanlı İmparatorluğu da aslında bir Afrika ülkesiydi. Sömürgeci bir devlet değildi, tüm milletlerin milli kimliklerini koruyarak dini özgürlüklerine özgürce sahip olduğu Roma İmparatorluğunun pax romana sı gibi yalnızca pax ottomanica yı, bir barış sistemini temsil ediyordu. Osmanlı İmparatorluğu İspanya nın Kuzey Afrika daki sömürgeci yayılımına engel olmuştur. Bundan dolayı Cezayir, Tunus ve Libya milli kimliklerini Türklere borçludur. Aynı şekilde Osmanlı İmparatorluğu, Doğu Afrika da Portekiz sömürgeciliğine engel o- lunmasında önemli bir rol oynamıştır. * Bir Afrika ülkesi olan Osmanlı İmparatorluğuna şu Afrika eyaletleri ve vilayetleri dahil i- di: Cezayir, Tunus, Libya, Mısır, Habeş Eyaleti (Somali, Eritre, Cibuti, bugünkü Etiyopya nın Harrar bölgesi ve bugünkü Sudan ın Kızıl Deniz kıyısını içine almaktadır) ile Sudan ın kendisi. Nijer, Çad ve Uganda nın kimi bölgeleri de Osmanlı Devleti nin sınırları içersisinde kalmaktaydı. * Osmanlı İmparatorluğunun Zanzibar, Güney Afrika ile de dostluk ilişkileri ve tarihte Sahra nın büyük bölümüne hükmeden Kanem-Bornu Devleti ile ittifakı vardı. * Sayıları çok olmasa da Türkiye de yaşayan Afrika kökenli Türk vatandaşları da vardır. * Afrika ülkelerinde Türkiye ye karşı bir sempati vardır. Afrika nın Müslümanları dini ortaklıkları dolayısıyla Türkiye ile dostluğa iyi gözle bakmaktadır. Bunun yanında, Afrika nın Hıristiyan halklarının, Mustafa Kemal Atatürk ün reformlarına ve laiklik sistemine bir hayranlığı vardır. Ama bir bütün olarak Afrika, çağımızdaki ilk ulusal kurtuluş savaşı olarak kabul edilen Türkiye nin bağımsızlık savaşına ve kimi Afrika ülkeleri liderlerine ulusal bağımsızlık dönemleri başlarında iyi bir örnek olan Atatürk ün önderliğinde gerçekleştirilen reformlara özel bir hayranlık duymaktadır. Zaten Cezayir, Mısır, Tunus, Libya, Nijerya, Gana, Senegal ve Kongo Demokratik Cumhuriyeti nde Kemalizmin izlerini görmek mümkündür. * Son olarak, Osmanlı İmparatorluğunun da sanayileşmiş Avrupa devletleri tarafından parçalanma ve sömürgeleştirilme tehdidine maruz kaldığını da eklemek gerekmektedir. * Türkiye Afrika ülkeleriyle ilişkilerini geliştirmek hususuna her zaman önem vermiştir. Türkiye Cumhuriyeti nin ilanından birkaç yıl sonra 1926 yılında Türkiye Etiyopya da bir Büyükelçilik açmıştır. O tarihlerde Afrika da yalnızca birkaç bağımsız ülkenin olduğunu unutmamak gerekir. Türkiye, sömürgelikten kurtulma sürecinin başlangıcından itibaren tüm Afrika ülkelerinin bağımsızlığını tanımış ve kimi ülkelerde büyükelçilik açmıştır. * Osmanlı İmparatorluğu, 1914 yılına kadar Afrika nın parçalanmasına yön veren bir Genel Anlaşma nın ilan edildiği Berlin Konferansı na (Kasım 1884-Şubat 1885) ka- 6 Rapor No: 124, Temmuz 2012

8 TÜRKİYE AFRİKA DA: EYLEM PLANININ UYGULANMASI VE DEĞERLENDİRME ON BEŞ YIL SONRA tılmasına karşın Afrika nın Avrupa devletleri tarafından paylaşılmasına ilke olarak karşı çıkmıştır. Konferans ta üzerinde durulan ilk ilke hinterland ilkesi idi. Bir kıyıya yerleşmiş her devletin komşu gücün bölgeleri sınırlarına kadar iç bölgede hakları vardı, ama gerçek işgal olmadan hinterland ilhak edilemezdi ve her tür toprak ele geçirme veya yerlilerle yapılan anlaşmaların diğer imzacı taraflara bildirilmesi gerekiyordu. Osmanlı İmparatorluğunun görüşü Avrupa Devletlerinin, özellikle Fransa nın görüşü ile uyuşmuyor, Osmanlı vilayeti Trablusgarp ın hinterlandı konusunda Fransa ile çatışıyordu. Çünkü Osmanlı İmparatorluğunun, Büyük Sahra ile İmparatorluğun Akdeniz limanları arasındaki tarihi ticaret yolunu kontrol eden Tuaregler dahil bölgenin yerlileriyle iyi ilişkileri vardı. * Öte yandan Afrikalılar, büyük ekonomik, siyasi ve sosyal gelişmeler gerçekleştiren ve gelişmekte olan bir ülke olan Türkiye nin tüm Afrika ülkelerine diğer ülkelerden daha iyi bir model olabileceği görüşündedir. Başka bir ifade ile Afrikalılar Türkiye nin deneyimlerinden yararlanabileceklerdir. * Türkiye Birleşmiş Milletlerin veya diğer örgütlerin girişimi ile uluslararası topluluğun gerçekleştirdiği barışı koruma harekâtlarına Somali, Sudan (Darfur ve Güney Sudan ), Kongo Demokratik Cumhuriyeti, Liberya ve Kotdivuar da (Fildişi Kıyısı) katılmıştır. * Son olarak Türkiye nin Afrikalıların dostluğuna ve bütün Kıta ile sağlam ekonomik ve ticari ilişkilere ihtiyacı olduğu da yadsınamaz. Söz konusu unsurlar Türk-Afrika ilişkilerini yoğunlaştırma olanağı sağlayabilecek çok olumlu hususlardır yılında kabul edilen Türkiye nin Afrika ya Açılım Eylem Planının uygulanmaya konmasından bu yana geçen zamanda Türkiye ve Afrika arasında bu konuda yapılanlar hakkında bir bilanço çıkarmadan önce bu eylem planında öngörülen ve önerilen hususlara bir göz atmak gerekir. Genel olarak eylem planı bütün alanlarda Türkiye ile Afrika Kıtası arasında ilişkilerin geliştirilmesini öngörüyordu. Çeşitli alanlar yanında eğitim ve savunma alanlarında işbirliğinin, ekonomik, ticari ve kültürel ilişkiler i- çin önerilen önlemlerle birlikte siyasi ilişkileri kurmak ve diplomatik konularda karşılıklı bir anlayış yaratmak için sağlam bir zemin oluşturabileceği düşünülmüştü. 7 Rapor No: 124, Temmuz 2012

9 Ayrıca eylem planında Türkiye nin Afrika Kıtasındaki diplomatik mevcudiyetini iyileştirmek için 15 den 12 ye düşen Afrika daki Büyükelçilik sayısını yeni Büyükelçilikler kurarak artırılması öngörülmektedir. Başlangıçta, Afrika da üç yeni büyükelçilik açılacaktı. Büyükelçilikler açılmasının hemen gerçekleştirilmesi mali sebeplerle mümkün olmadığı için Afrika nın kimi başkentlerinde fahri konsolosluklar açılması da öngörülmüştür. Büyükelçilik kadroları için kimi idari önlemler de önerilmektedir. Eylem planında Türkiye nin Afrika ülkeleri ile ekonomik ilişkilerini geliştirmek için birçok önleme yer verilmiştir: Eylem planının siyasi önlemleri aşağıdaki ö- nerileri içermektedir: - Afrika ülkelerine yönelik olarak temsil bakımından üst düzeyde (Devlet Başkanları, Başbakanlar ve Bakanlar) davetler yapılması - Dışişleri Bakanlıkları arasında siyasi danışma mekanizması kurulması - Birleşmiş Milletler, İslam İşbirliği Örgütü ve diğer uluslararası örgütler içinde Afrika ülkeleriyle temasların ve danışmaların arttırılması - Parlamento heyetleri arasında karşılıklı ziyaretlerin yapılması - Afrika ülkelerine resmi heyetlerin gönderilmesi - İnsani yardımların yapılması - Birleşmiş Milletler teknik ve mali yardım programlarına katkı sağlanması - Hukuki çerçeveyi oluşturmak için ekonomik, teknik ve bilimsel işbirliği konularında temel anlaşmaların imzalanması; arkasından yatırımların teşviki ve karşılıklı olarak korunması ve çifte vergilendirmenin önlenmesi anlaşmalarının yapılması - Teknik ve uzmanlık gerektiren alanlardan sorumlu (ekonomi, ticaret, sanayi, tarım, eğitim ve sağlık) bakanların Türkiye tarafından davet edilmesi - Teknik alanlarda kısa süreli eğitim programlarına uzmanların davet edilmesi - Afrika ülkeleri için teknik yardım programlarının yapılması - Afrika Kalkınma Bankası na bölge dışı donör ülke olarak üye olunması - Afrika İhracat-İthalat Bankası na (Afreximbank) üye olunması - Karşılıklı işadamları ziyaretlerinin düzenlenmesi - Özel sektörler arasında temasların teşvik edilerek iş konseylerinin veya ortak ticaret odalarının kurulması Eylem planında eğitim ve kültür alanında da önlemler öngörülmüş, Afrikalılara verilen bursların sayısı artırılmıştır. Aynı zamanda Türk burslarının daha çekici olması gerektiği üzerinde durulmuştur. Kültürel ilişkileri 8 Rapor No: 124, Temmuz 2012

10 TÜRKİYE AFRİKA DA: EYLEM PLANININ UYGULANMASI VE DEĞERLENDİRME ON BEŞ YIL SONRA geliştirmek için Afrika ülkeleriyle kültür anlaşmaları veya kültürel değişim programları yapılması öngörülmüştür. Üniversiteler arasında işbirliği ve temaslar teşvik edilmiştir. Afrika yı Türk kamuoyuna ve Türkiye yi Afrika ya tanıtmak için enformasyon faaliyetlerine özel bir önem verilmesi gerektiği vurgulanmıştır. Bu amaçla Dış Politika Enstitüsü ve Stratejik Araştırmalar Merkezleri gibi hükümet dışı örgütler tarafından Türkiye de düzenlenen seminerlere ve konferanslara a- kademisyenler davet edilmesi planlanmıştır. Ayrıca söz konusu kuruluşlar bünyesinde bir Afrika İncelemeleri Merkezi nin kurulması önerilmiştir. Bu bağlamda, Afrika nın ekonomik, sosyal ve politik konularını incelemek için akademisyen değişiminin esas olduğuna, uzman ve araştırmacıların değişiminin da ö- nemli olduğuna karar verilmiştir. Savunma sanayi alanında işbirliği, hava ulaşımı ve deniz taşımacılığının artırılması ve akademik çevreler arasında daha yoğun temaslar da teklif edilmiştir. Eylem planının politik düzeyde onaylanmasından sonra uygulamaya koymak için çabalar harcanmıştır. Eylem planı bağlamında üst düzey memurlar için teknik ziyaretler ve politik düzeyde (devlet başkanları, bakanlar) ziyaretler düzenlenmiştir. Zaman içinde Türk Afrika ilişkilerinin gelişmesinde ilerlemeler görülmüştür yılında Dış Ticaret Müsteşarlığı tarafından Afrika Ülkeleri ile Ekonomik İlişkilerin Geliştirilmesi Stratejisi belgesi hazırlanmıştır. Bundan başka 2005 yılında Türk Hükümeti 2005 yılını Afrika yılı olarak ilan etmiştir. Bu çerçevede, ekonomik ve ticari anlaşmalar yapmak için karşılıklı üst düzey ziyaretler yapılmıştır. Ayrıca hukuki temeli tamamlamak için iki taraflı ekonomik ve politik mekanizmalar oluşturulmuş ve ticaret heyetlerinin karşılıklı ziyaretleri teşvik edilmiştir. Böylece Türkiye nin Afrika Kıtasıyla ilişkileri bir ivme ve dikkate değer bir içerik kazanmıştır. Türkiye nin Afrika Kıtası na açılım politikasının önemi, Afrika nın karşılaştığı az gelişmişlik, doğal afetler ve iç politika krizleri sorunlarına Türkiye nin kayıtsız kalmamayı insani bir görev olarak değerlendirmesinden kaynaklanmaktadır. 12 Nisan 2005 yılında Türkiye ye Afrika Birliği nde gözlemci ülke statüsü verilmiştir. Etiyopya nın başkenti Addis Ababa daki Türkiye Büyükelçiliği Afrika Birliği nezdinde akredite edilmiştir. Ayrıca Addis Ababa da Ocak 2008 tarihinde yapılan X. Afrika Birliği Zirve Toplantısında Türkiye nin Afrika Kıtası nın stratejik ortaklarından biri olduğu onaylanmıştır. Türkiye-Afrika ilişkileri tarihinde daha ö- nemli bir aşama Ağustos 2008 tarihinde İstanbul da yapılan Türkiye ve Afrika İşbirliği Zirve toplantısında Türkiye ile Afrika arasındaki işbirliğinin resmen onaylanması olmuştur. Bu zirve toplantısında Türkiye- Afrika İşbirliği İstanbul Deklarasyonu: Ortak Bir Gelecek İçin İşbirliği ve Dayanışma ve Türkiye-Afrika Ortaklığı İçin İşbirliği Çerçevesi oy birliği ile kabul edilmiştir. Bu top- 9 Rapor No: 124, Temmuz 2012

11 lantıya 49 ülke katılmıştır: 6 Cumhurbaşkanı, 5 Cumhurbaşkanı yardımcısı, 7 Başbakan, 1 Başbakan yardımcısı, 14 Dışişleri Bakanı, 12 Bakan, Afrika Birliğinin de içinde olduğu 11 uluslararası ve bölgesel örgütlerin temsilcileri. Türkiye ile Afrika arasındaki sürekli işbirliği mekanizması kurulması açısından kesin bir dönüm noktası olan bu zirve toplantısında, öncelikli işbirliği alanları şu şekilde belirlenmiştir: Hükümetler arası işbirliği, ticaret ve yatırım, tarım, tarımsal ticaret, kırsal kalkınma, su kaynaklarının yönetimi, küçük ve orta boy işletmeler, sağlık, barış ve güvenlik, altyapı (taşıma ve telekomünikasyon), medya, enformasyon ve enformasyon teknolojisi, çevre. Zirve toplantısında alınan kararların uygulamaya konulmasını izlemek için Türkiye- Afrika Ortaklığı İşbirliği Çerçevesi belgesi hükümleri uyarınca bir izleme mekanizması da kabul edilmiştir. Zirve Toplantısından sonraki ikinci yılda Kıdemli Memurlar Toplantısı, üçüncü yılda bakanlar düzeyinde bir Gözden Geçirme Toplantısı ve beşinci yılda bir Afrika ülkesinde Türkiye-Afrika İşbirliği Zirve toplantısı yapılmasına karar verilmiştir. Zirve Toplantısında kabul edilen işbirliği a- lanlarına uygun olarak hazırlanan yıllarını kapsayan bir ortak uygulama planı 15 Aralık 2010 yılında Türkiye de düzenlenen birinci Kıdemli Memurlar Toplantısında kabul edilmiştir. Öte yandan işbirliği sürecini değerlendirmek ve Zirvenin gelecek toplantısını hazırlamak amacıyla Bakanlar Düzeyinde Gözden Geçirme Konferansı 16 Aralık 2011 tarihinde İstanbul da yapılmıştır. Türkiye Afrika Bölgesel Örgütleriyle de ilişkilerini geliştirmiştir. Abuja daki (Nijerya) Türkiye Büyükelçiliği Batı Afrika Devletleri Ekonomik Topluluğu (ECOWAS) nezdinde 2005 yılında akredite edilmiştir. Türkiye, 2008 yılında Hükümetlerarası Kalkınma Otoritesi (IGAD) Uluslararası Ortaklar Forumu nun üyesi olmuştur. Darüsselam daki (Tanzanya) Türkiye Büyükelçiliği 2010 yılında Doğu Afrika Devletler Topluluğu (EAC) nezdinde akredite edilmiştir. Lusaka daki (Zambiya) Türkiye Büyükelçiliğinin Doğu ve Güney Afrika Ortak Pazarı (COMESA) nezdinde akredite edilmesi de öngörülmüştür. Türkiye nin Afrika Kalkınma Bankası na ve Afrika Kalkınma Fonu na katılımı Mayıs 2008 te yapılan Guvernörler Toplantısı nda kabul edilmiştir. Böylece Türkiye Bankanın bölge dışı 25. üyesi olmuştur. Yetkili makamlar ve ilgili kuruluşlarla yapılan görüş alış verişleri sonunda hazırlanan Türkiye nin Afrika politikası ilkelerini içeren Strateji Belgesi Başbakanlık genelgesi olarak yayınlanmıştır. Bu genelge gereğince Dışişleri Bakanlığının gözetiminde bir Afrika Stratejisi Eşgüdüm Komitesi oluşturulmuştur. Bundan başka, Türkiye ikili ilişkilerinin gelişmesine ve Afrika ülkeleriyle yakınlaşmaya da büyük önem vermiştir. Bu bağlamda Afrika ülkelerinde yeni diplomatik misyonlar kurulması, karşılıklı ziyaretler yapılması ve her düzeyde temasların olması, iş birliği mekanizmalarını yaratılması ve gerekli anlaşmaların yapılması yoluyla ekonomik, ticari ve kültürel ilişkilerin hukuki çerçevesini tamamlamak i- çin büyük çabalar harcanmıştır. İnsani yardım 10 Rapor No: 124, Temmuz 2012

12 TÜRKİYE AFRİKA DA: EYLEM PLANININ UYGULANMASI VE DEĞERLENDİRME ON BEŞ YIL SONRA programları ve ekonomik gelişmeyi hedefleyen yardım programları hazırlanmıştır. Öte yandan kültürel ilişkileri geliştirmek ve eğitim alanındaki katkıları artırmak için çabalar gösterilmektedir. Türkiye Büyük Millet Meclisi ile Nijerya, Gana, Sudan, Tanzanya gibi Sahra nın güneyindeki Afrika ülkelerinin parlamentolarında dostluk gruplarının olması ikili ilişkilerin gelişmesine büyük ölçüde katkı sağlamaktadır. Türkiye Afrika daki misyonlarının sayısını artırmaya karar vermiştir. Türkiye nin Afrika ülkelerinde 15 Büyükelçiliği vardı; bunlardan üçü (Akra/Gana, Mogadişu/Somali ve Darüsselam/Tanzanya) ekonomik veya güvenlik nedenleriyle kapatılmıştır, Bu sebeple, Türkiye nin yakın bir tarihe kadar Afrika da 12 Büyükelçiliği (Rabat/Fas, Cezayir/Cezayir, Tunus/Tunus, Trablus/Libya, Kahire/Mısır, Hartum/Sudan, Dakar/Senegal, Abuja/Nijerya, Kinshasa/Kongo Demokratik Cumhuriyeti, Addis Ababa/Etiyopya, Pretoria/Güney Afrika ve Nairobi/Kenya) bulunmaktaydı. Son yıllarda açılan büyükelçiliklerimiz şunlardır: 2009: Darüsselam/Tanzanya, Abidjan/Kotdivuar (Fildişi Kıyısı). 2010: Yaunde/Kamerun, Bamako/Mali, Akra/Gana, Kampala/Uganda, Luanda/Angola, Antananarivo/Madagaskar, 2011: Lusaka/Zambiya, Maputo/Mozambik, Nouakchott/Moritanya. Harare/Zimbabwe, Mogadişu/Somali, Banjul/Gambiya, Juba/ Güney Sudan, 2012: Niamey/Nijer, Windhoek/Namibiya, Uagadugu/Burkina Faso, Libreville/Gabon. Böylece Afrika daki Türkiye Büyükelçiliği sayısı 31 adet olmuştur. Açılma kararı alınan Gine Cumhuriyeti ile Çad Cumhuriyeti nezdindeki Türkiye büyükelçiliklerine henüz büyükelçi atanmamıştır. İçinde bulunulan yılda Cibuti de Türkiye Büyükelçiliği açılması kararı da alınmıştır sonunda Afrika daki Türkiye Büyükelçiliği sayısı 34 olacaktır. Gelişen ilişkiler ışığında şimdi Ankara da Sahra nın güneyindeki ülkelerin 11 inin büyükelçilikleri bulunmaktadır (Etiyopya, Gambiya, Güney Afrika Cumhuriyeti, Moritanya, Nijerya, Senegal, Somali, Sudan, Kongo Demokratik Cumhuriyeti, Uganda ve Angola). Kimi Afrika ülkeleri son zamanlarda Ankara da büyükelçilik açmaya karar vermiştir: Kenya, Kamerun, Gine, Madagaskar, Gana, Gabon, Zambiya, Zimbabwe, Ruanda, Tanzanya, Kongo Cumhuriyeti, Nijer, Güney Sudan, Cibuti, Burkina Faso, Sierra Leone. Kuzey Afrika ülkelerinin (Fas, Tunus, Cezayir, Libya ve Mısır) Türkiye de her zaman büyükelçiliklerinin mevcut olduğunu da eklemek gerekir. Bu münasebetle belirtmek gerekir ki Türkiye nin Afrika politikası her zaman en üst düzeyde desteklenmiştir. Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Abdullah Gül ile Başbakan Recep Tayyip Erdoğan ın desteği olmadan Türkiye nin dış politikası ile ilgili böyle önemli bir strateji başarısı kuşkusuz sağlanamazdı. Son yıllarda Türkiye ile Afrika ülkeleri arasında karşılıklı üst düzey ziyaretler de yapılmıştır. Cumhurbaşkanı Abdullah Gül çeşitli Afrika ülkelerini {Gana ve Gabon (2011), Kenya ve Tanzanya (2009), Kongo Demokratik Cumhuriyeti, Kamerun, Nijerya (2010)} ziyaret etmiştir. Başbakan Erdoğan, Etiyopya, Sudan, Somali ile Güney Afrika yı ziyaret etmiştir. Öte yandan, Afrika Devlet Başkanları da Türkiye yi ziyaret etmişlerdir: Nijerya, Çad, Cibuti, Somali, Moritanya, Tanzanya, Uganda ve Zambiya Mayıs 2011 tarihlerinde İstanbul da yapılan Birleşmiş Milletler IV. En Az Gelişmiş Ülkeler Konferansı nda Türkiye Cumhurbaşkanı Abdullah Gül, Başbakan Recep Tayyip 11 Rapor No: 124, Temmuz 2012

13 Erdoğan ve Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu mevkidaşları ile görüşmeler yapmışlardır. Cumhurbaşkanı Cevdet Sunay ın bir kaç on yıl önce Etiyopya yı ziyareti ve Başbakan Necmettin Erbakan ın Nijerya yı ziyareti dışında geçmişte Türkiye ile Sahra nın güneyindeki Afrika ülkeleri arasında üst düzeyde çok az temasın olduğunu belirtmek gerekir. Doğal olarak Fas, Cezayir, Tunus, Libya ve Mısır ın bunun dışında olduğunu belirtmek gerekmektedir. Zira bu ülkelerle her zaman ve karşılıklı olarak her düzeyde temas olmuştur. Yakın geçmişte Türk ve Afrikalı bakanların veya üst düzey memurların karşılıklı ziyaretlerinin arttığı da görülmüştür. Yukarıda da değinildiği üzere, Türkiye birçok Afrika ülkesinde barış koruma harekâtlarına katkı sağlamıştır. Türkiye nin Afrika da barışı, istikrarı ve kalkınmayı sağlamaya destek olma politikası bağlamında, 2010 yılında Kahire de yapılan Darfur un Yeniden İnşası ve Kalkınması için Uluslararası Donörler Konferansı nda, Türkiye, Mısır ile birlikte eş başkanlık üstlenmiştir. Bu Konferans ta Türkiye yılları için sağlık, tarım ve eğitim alanlarında 70 milyon dolarlık bir yardımda bulunacağını belirtmiştir. Öte yandan Türkiye 2010 yılında İstanbul da Birleşmiş Milletler Örgütü tarafından düzenlenen Somali Konferansı na ev sahipliği yapmıştır. İkinci Konferans da içinde bulunduğumuz yıl içinde İstanbul da yapılacaktır. Türk İşbirliği ve Kalkınma Ajansı (TİKA) Afrika Kıtası için değişik alanlarda işbirliği ve teknik yardım projeleri gerçekleştirmek amacıyla faaliyette bulunmaktadır. TİKA Afrika daki programlar için eşgüdüm sağlamaya yönelik olarak üç Bölgesel Ofis açmıştır: Addis Ababa (2005), Dakar (2007) ve Nairobi (2012). Kahire de de yakında bir Bölgesel Ofis açılması öngörülmektedir.. Ayrıca 2011 yılında Trablus ve Mogadişu da İrtibat Ofisleri açılmıştır. TIKA şimdiye kadar 37 ülkede projeler yapmıştır. Türkiye nin devlet kuruluşları ve sivil toplum örgütleriyle yaptığı kalkınma yardımı 2009 yılında 97 milyon dolara 2010 yılında 102 milyon dolara ulaşmıştır. Türkiye ile Afrika arasındaki taşımacılık ve hava ulaşımı sorunlarını gidermek için Türkiye ulusal havacılık şirketi Türk Hava Yolları (Turkish Airlines) Afrika da yeni hatlar açmıştır. Türk Hava Yollarının İstanbul dan Afrika da çeşitli merkezlere başlattığı uçuşları şunlardır: Hartum, Addis Ababa, Lagos (2006), Johannesburg ve Cape Town (2007), Nairobi ve Dakar (2009), Darüsselam, Entebbe ve Akra (2010), Mogadişu (2012). Bittabi belirtmek gerekir ki Türk Hava Yolları nın, Türkiye ile Fas, Cezayir, Tunus, Libya ve Mısır arasında her zaman uçuşları olmuştur. Eğitim alanında 1991 yılından bugüne kadar Türkiye Afrikalılara 3254 burs vermiştir. Bu bursların 864 adedi kullanılmıştır eğitim yılı için Afrika ülkelerine sunulan burslar 425 adettir. Milli Eğitim Bakanlığının istatistiklerine göre Türkiye de 589 burslu Afrikalı vardır. Bundan başka Diyanet İşleri Başkanlığı Türkiye deki okullarda din adamları eğitimi için 116 burs vermiştir. Öte yandan son yıllarda Türkiye nin Afrika Kıtası ile ticaretinin sürekli şekilde arttığını belirtmek gerekir. Sahra nın güneyindeki ülkelerle ticaret hacmi 2000 yılında 742 milyon dolar, 2005 yılında 3 milyar dolar ve 2008 yılında 5,5 milyar dolar olmuştur. Bununla birlikte, küresel ekonomik kriz Türkiye nin Sahra nın güneyindeki ülkelerle ticaretini olumsuz olarak etkilemiştir. Nitekim 2009 yılında ticaret hacmi 4.88 milyar dolar ve 2010 yılında 4 milyar dolarda kalmıştır, 2011 yılında ise ticaret hacmi 7,5 milyar dolara ulaşmıştır. Türkiye nin tüm Afrika Kıtasıyla dış ticaret hacmi ile ilgili rakamlar şöyledir: 2005 yılında 9 milyar dolar, 2009 yılında 15,87 milyar dolar, 2010 yılında 14,1 milyar dolar ve 2011 yılında 17,1 milyar dolar. Türk müteahhitleri de Afrika ülkelerinde faaliyette bulunmaktadır ile 2010 arasında tüm dünyada 89 ülkede Türk müteah- 12 Rapor No: 124, Temmuz 2012

14 TÜRKİYE AFRİKA DA: EYLEM PLANININ UYGULANMASI VE DEĞERLENDİRME ON BEŞ YIL SONRA hitleri tarafından üstlenilen projelerin %21 i Afrika da gerçekleştirilmiştir (39 milyar dolar). Bu projelerin %19 u Kuzey Afrika da ve %2 si (3,7 milyar dolar)sahra Altı Afrika da gerçekleştirilmiştir. Genel değerlendirme olarak Türkiye nin Afrika Kıtasına açılımı politikasının başarılı olduğunu söylemek mümkündür. Son on beş yılda, Türkiye nin tüm Afrika ülkeleri ile bütün alanlarda ilişkileri gelişmiştir. Bu bağlamda iki önemli tarihi belirtelim yılında Türkiye Afrika ya açılmak için geniş kapsamlı ve planlı bir yaklaşım içinde bir eylem planı hazırlamıştır; 2005 yılında da Türk Hükümeti 2005 yılını Afrika yılı olarak ilan etmiş ve tüm Afrika ülkeleri ve Afrika örgütleriyle ilişkilerini geliştirmek ve yoğunlaştırmak için çabalarını arttırmıştır. Bu politikanın olumlu sonucu, Türkiye nin Birleşmiş Milletler Örgütü Güvenlik Konseyi dönemi geçici üye adaylığı için Afrika ülkeleri lehte oy kullandığı zaman görülmüştür. Elbette, Türkiye ile Afrika arasındaki dostluk ilişkileri ve yakın bir işbirliği yalnızca tüm ilgili tarafların yararına olmayacak, ayrıca bu durum kuşkusuz bölgesel ve uluslararası barış ve istikrara da katkı sağlayacaktır. Sonuç olarak Afrika politikasının Türk dış politikasının gerçek bir başarısı olarak nitelendirilebileceğini söyleyebiliriz. *Metnin orijinali Fransızcadır. İngilizce ve Türkçe çevirileri tarafından yapılmıştır. 13 Rapor No: 124, Temmuz 2012

15 KAYNAKÇA Africa A-Z Continental and Country Profiles, Africa Institute of South Africa, Pretoria, Afrika ya Açılım Eylem Planı, T:C: Dışişleri Bakanlığı, II.Basım Ağustos, Ansprenger, Franz, Politische Geschichte Afrikas im 20. Jahrhundert, Beck, München, Berthélemy, Jean-Claude ve Söderling, Ludwig, L Afrique Emergente, OCDE Etude de Centre du Développement, Paris Çaycı, Abdurrahman, Büyük Sahra da Türk-Fransız Rekabeti ( ), Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara Ferro, Marc, Le livre noir du Colonialisme, Hachette Littératures, Paris, Girardet, Raoul, L Idée Coloniale en France, Hachette Littératures, Paris Gourévitch, Jean-Paul, La France en Afrique, Acropole, Paris Hazar, Numan, Turkey s Opening-up to Africa, ASAM Perspective, Center for Eurasian Studies, Ankara, August Hazar, Numan, Turkish Policy of Opening Up to Africa, Center for Strategic Studies, Khartum, Hazar, Numan, La Politique d Ouverture de la Turquie vers le Continent Africain, Université de Yaoundé II, Institut des Relations Internationales, Yaoundé Hazar, Numan, Küreselleşme Sürecinde Afrika ve Türkiye-Afrika İlişkileri, Uluslararası Stratejik Araştırma Kurumu (USAK), Ankara Histoire Générale de l Afrique, Volume IV, l Afrique de XIe au XVIe Siècle, et Tome V, l Afrique de XVIe au XVIIIe Siècle, Paris: Présence Africaine /Edicef/UNESCO, Holt, P.M., A Modern History of the Sudan, Weidenfeld and Nicolson, London Iliffe, John, Les Africains, Histoire d un Continent, Flammarion, Paris, Jolly, Jean, Histoire du Continent Africain, Tome 2, Harmattan, Paris Kaddache, Mahmoud, L!Algérie durant la Période Ottomane, Office des Publications Universitaires, Alger Karpat, Kemal H., The Politicization of Islam, Oxford University Press, Newyork Kavas, Ahmet, Osmanlı- Afrika İlişkileri, Kitabevi, İstanbul Ki-Zerbo, Joseph: Histoire de l Afrique Noire, Librairie A. Hatier, Manceron, Gilles, Marianne et ses Colonies, Editions la Découverte, Paris Michler, Walter, Afrika Wege in die Zukunft, Horlemann, Unkel/Rhein, Orhonlu, Cengiz, Osmanlı İmparatorluğu nun Güney Siyaseti: Habeş Eyaleti, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara Topuz, Hıfzı, Kara Afrika, Milliyet Yayınları, İstanbul Wesseling, Henri, Le Partage de l Afrique, Editions Denoël, Paris Ziegler, Jean, Main Basse sur l Afrique, Editions du Seuil, Paris Rapor No: 124, Temmuz 2012

16 TÜRKİYE AFRİKA DA: EYLEM PLANININ UYGULANMASI VE DEĞERLENDİRME ON BEŞ YIL SONRA AKADEMİK KADRO Hasan Kanbolat Prof. Dr. Hayati Aktaş Doç. Dr. Hasan Ali Karasar Doç. Dr. Tarık Oğuzlu Doç. Dr. Harun Öztürkler Doç. Dr. Mehmet Şahin Doç. Dr. Özlem Tür Doç. Dr. İlyas Kemaloğlu (Kamalov) Habib Hürmüzlü Yrd. Doç. Dr. Serhat Erkmen Yrd. Doç. Dr. Bayram Sinkaya Doç. Dr. Canat Mominkulov Dr. Abdullah Alshamri Dr. Neslihan Kevser Çevik Elmira Cheremisova Dr. Didem Danış Dr. Jale Nur Ece Dr. Yaşar Sarı Dr. Süreyya Yiğit Av. Aslıhan Erbaş Açıkel Pınar Arıkan Volkan Çakır Bilgay Duman Noyan Gürel Selen Tonkuş Oytun Orhan Sercan Doğan Nebahat Tanriverdi Uğur Çil Leyla Melike Koçgündüz Ufuk Döngel Göknil Erbaş Aslı Değirmenci Jubjana Vila Mavjuda Akramova Başkanı Trabzon Temsilcisi, KTÜ Uluslararası İlişkiler Bölümü Danışmanı, The Black Sea International Koordinatörü - Bilkent Üniversitesi Danışmanı, Ortadoğu - Uluslararası Antalya Üniversitesi Danışmanı, Ortadoğu Ekonomileri - Afyon Kocatepe Üniversitesi Danışmanı, Ortadoğu - Gazi Üniversitesi, Uluslararası İlişkiler Bölümü Danışmanı, Ortadoğu - ODTÜ Danışmanı, Avrasya Danışmanı, Ortadoğu Danışmanı, Ortadoğu - Ahi Evran Üniversitesi Danışmanı, Ortadoğu - Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümü Uzmanı, Avrasya, El Farabi Kazak Milli Üniversitesi Danışmanı, Ortadoğu - Riyad Temsilcisi Danışmanı, Ortadoğu Ortadoğu Danışmanı, St. Petersburg Üniversitesi Danışmanı, Ortadoğu - Galatasaray Üniversitesi, Sosyoloji Bölümü Danışmanı, Deniz Emniyeti ve Güvenliği Danışmanı, Avrasya - Bişkek Temsilcisi, Kırgızistan-Türkiye Manas Üniv. Ögretim Üyesi Danışmanı, Avrasya Danışmanı, Enerji - Deniz Hukuku Danışmanı, Ortadoğu - ODTÜ Uluslararası İlişkiler Bölümü Danışmanı, Afrika - Antananarivo (Madagaskar) Temsilcisi Uzmanı, Ortadoğu İzmir Temsilcisi Erbil (Irak) Temsilcisi Uzmanı, Ortadoğu Uzman Yardımcısı, Ortadoğu Uzman Yardımcısı, Ortadoğu, Ortadoğu, Ortadoğu & Projeler, Ortadoğu, Karadeniz, Ortadoğu, Ortadoğu, Ortadoğu Su Araştırmaları Programı Dr. Tuğba Evrim Maden Dr. Seyfi Kılıç Kamil Erdem Güler Çağlayan Arslan Su Araştırmaları Programı Hidropolitik Uzmanı Su Araştırmaları Programı Hidropolitik Uzmanı Su Araştırmaları Programı Su Araştırmaları Programı DANIŞMA KURULU Dr. İsmet Abdülmecid Prof. Dr. Hayati Aktaş Prof. Dr. Ramazan Daurov Prof. Dr. Vitaly Naumkin Dr. Abdullah Alshamri Hasan Alsancak Prof. Dr. Meliha Benli Altunışık Prof. Dr. Ahat Andican Prof. Dr. Dorayd A. Noori Prof. Dr. Tayyar Arı Prof. Dr. Ali Arslan Büyükelçi Shaban Murati Başar Ay Hediye Levent Prof. Dr. Mustafa Aydın Doç. Dr. Ersel Aydınlı Yaşar Yakış Patrick Seale Prof. Dr. Hüseyin Bağcı Prof. Aftab Kamal Pasha Itır Bağdadi Prof. Dr. İdris Bal Yrd. Doç. Dr. Ersan Başar Dr. Sami Al Taqi Kemal Beyatlı Barbaros Binicioğlu Safarov Sayfullo Sadullaevich Irak Danıştayı Eski Başkanı Trabzon Temsilcisi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Uluslararası İlişkiler Bölüm Başkanı Rusya Bilimler Akademisi Doğu Çalışmaları Enstitüsü, Direktör Yardımcısı Rusya Bilimler Akademisi Doğu Çalışmaları Enstitüsü Direktörü Danışmanı, Ortadoğu - Riyad Temsilcisi BP & BTC Türkiye, Enerji Güvenligi Direktörü ODTÜ, Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürü Devlet Eski Bakanı, İstanbul Üniversitesi Irak ın Ankara Büyükelçiliği Kültür Müsteşarı Yardımcısı Uludağ Üniversitesi, Uluslararası İlişkiler Bölüm Başkanı İstanbul Üniversitesi, Tarih Bölümü Arnavutluk Uluslararası Çalışmalar Enstitüsü Türkiye Tekstil Sanayii İşveren Sendikası Genel Sekreteri Gazeteci (Suriye) Kadir Has Üniversitesi Rektörü Bilkent Üniversitesi Rektör Yardımcısı & Fulbright Genel Sekreteri Büyükelçi, Dışişleri Eski Bakanı Ortadoğu ve Suriye Uzmanı ODTÜ, Uluslararası İlişkiler Bölüm Başkanı Hindistan Batı Asya Araştırmaları Merkezi Başkanı İzmir Ekonomi Üniversitesi, Uluslararası İlişkiler ve Avrupa Birliği Bölümü TBMM 24. Dönem Milletvekili Karadeniz Teknik Üniversitesi, Deniz Ulaştırma İşletme Mühendisliği Bölüm Başkanı Orient Research Center Başkanı Irak Türkmen Basın Konseyi Başkanı Ortadoğu Danışmanı Tacikistan Cumhurbaşkanlığı Stratejik Araştırmalar Merkezi Başkan Yardımcısı 15 Rapor No: 124, Temmuz 2012

17 Prof. Dr. Ali Birinci Polis Akademisi Doç. Dr. Mustafa Budak Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdür Yardımcısı Dr. Hasan Canpolat İçişleri Bakanlığı Müsteşar Yardımcısı E. Hava Orgeral Ergin Celasin 23. Hava Kuvvetleri Komutanı Volkan Çakır Danışmanı, Afrika Doç. Dr. Mitat Çelikpala Kadir Has Üniversitesi, Uluslararası İlişkiler Bölüm Başkanı Çetiner Çetin Gazeteci (Orta Doğu) Prof. Dr. Gökhan Çetinsaya YÖK Başkanı Dr. Didem Danış Ortadoğu Danışmanı, Galatasaray Üniversitesi, Sosyoloji Bölümü Prof. Dr. Volkan Ediger İzmir Ekonomi Üniversitesi, Ekonomi Bölümü Prof. Dr. Cezmi Eraslan Başbakanlık Atatürk Araştırma Merkezi Başkanı Prof. Dr. Çağrı Erhan Ankara Üniversitesi, Avrupa Toplulukları Araştırma ve Uygulama Merkezi Müdürü Yrd. Doç. Dr. Serhat Erkmen Ortadoğu Danışmanı, Ahi Evran Üniversitesi, Uluslararası İlişkiler Bölüm Başkanı Dr. Amer Hasan Fayyadh Bağdat Üniversitesi, Siyaset Bilimi Fakültesi Dekanı Dr. Farhan Ahmad Nizami Oxford Üniversitesi İslami Çalışmalar Merkezi Yöneticisi Av. Aslıhan Erbaş Açıkel Danışmanı, Enerji - Deniz Hukuku Cevat Gök Irak El Fırat TV Türkiye Müdürü Mete Göknel BOTAŞ Eski Genel Müdürü Osman Göksel BTC ve NABUCCO Koordinatörü Timur Göksel Beyrut Amerikan Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Muhamad Al Hamdani Irak ın Ankara Büyükelçiliği Kültür Müsteşarı Numan Hazar Emekli Büyükelçi Habib Hürmüzlü Danışmanı, Ortadoğu Doç. Dr. Pınar İpek Bilkent Üniversitesi, Uluslararası İlişkiler Bölümü Dr. Tuğrul İsmail TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi, Uluslararası İlişkiler Bölümü Prof. Dr. Alexandr Koleşnikov Diplomat Dr. İlyas Kamalov Avrasya Danışmanı Doç. Dr. Hasan Ali Karasar Danışmanı, The Black Sea International Koordinatörü - Bilkent Üniversitesi Doç. Dr. Şenol Kantarcı Kırıkkale Üniversitesi, Uluslararası İlişkiler Bölümü Selçuk Karaçay Vodofone Genel Müdür Yardımcısı Doç. Dr. Nilüfer Karacasulu Dokuz Eylül Üniversitesi, Uluslararası İlişkiler Bölümü İsmet Karalar Edremit Belediye Başkanı Danışmanı Prof. Dr. M. Lütfullah Karaman Fatih Üniversitesi, Uluslararası İlişkiler Bölüm Başkanı Yrd. Doç. Dr. Şaban Kardaş TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi, Uluslararası İlişkiler Bölümü Doç Dr. Elif Hatun Kılıçbeyli Çukurova Üniversitesi, Uluslararası İlişkiler Bölüm Başkanı Prof. Dr. Aleksandr Knyazev Rus-Slav Üniversitesi (Bişkek) Prof. Dr. Erol Kurubaş Kırıkkale Üniversitesi, Uluslararası İlişkiler Bölüm Başkanı Prof. Dr. Talip Küçükcan Marmara Üniversitesi, Ortadoğu Araştırmaları Enstitüsü Müdürü Arslan Kaya KPMG,Yeminli Mali Müşavir Dr. Hicran Kazancı Irak Türkmen Cephesi Türkiye Temsilcisi İzzettin Kerküklü Kerkük Vakfı Başkanı Prof. Dr. Mustafa Kibaroğlu Okan Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölüm Başkanı Av. Tuncay Kılıç Edremit Belediye Başkanı Dr. Max Georg Meier Hanns Seidel Vakfı Proje Müdürü (Bişkek) Prof. Dr. Mosa Aziz Al Mosawa Bağdat Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Mahir Nakip Erciyes Üniversitesi İİBF Öğretim Üyesi Doç. Dr. Tarık Oğuzlu Danışmanı, Ortadoğu - Uluslararası Antalya Üniversitesi Prof. Dr. Çınar Özen Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Uluslararası İlişkiler Bölümü Murat Özçelik Kamu Düzeni ve Güvenliği Müsteşarı Muhammed Nurettin Beyrut Stratejik Araştırmalar Merkezi Başkanı Doç. Dr. Harun Öztürkler Ortadoğu Danışmanı, Afyon Kocatepe Üniversitesi Dr. Bahadır Pehlivantürk TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi, Uluslararası İlişkiler Bölümü Prof. Dr. Victor Panin Pyatigorsk Üniversitesi (Pyatigorsk, Rusya Federasyonu) Doç. Dr. Fırat Purtaş Gazi Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümü, TÜRKSOY Genel Sekreter Yardımcısı Prof. Dr. Suphi Saatçi Kerkük Vakfı Genel Sekreteri Dr. Yaşar Sarı Danışmanı, Avrasya - Bişkek Temsilcisi, Kırgızistan-Türkiye Manas Üniv. Ögretim Üyesi Ersan Sarıkaya Türkmeneli TV (Kerkük,Irak) Yrd. Doç. Dr. Bayram Sinkaya Ortadoğu Danışmanı, Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Uluslararası İlşkiler Bölümü Doç. Dr. İbrahim Sirkeci Regent s College (Londra, Birleşik Krallık) Dr. Aleksandr Sotnichenko St. Petersburg Üniversitesi (Rusya Federasyonu) Zaher Sultan Lübnan Türk Cemiyeti Başkanı Dr. Irina Svistunova Rusya Strateji Araştırmaları Merkezi, Türkiye-Ortadoğu Araştırmaları Masası Uzmanı Doç. Dr. Mehmet Şahin Ortadoğu Danışmanı,Gazi Üniversitesi, Uluslararası İlişkiler Bölümü Prof. Dr. Türel Yılmaz Şahin Gazi Üniversitesi, Uluslararası İlişkiler Bölümü Mehmet Şüküroğlu Enerji Uzmanı Doç. Dr. Oktay Tanrısever ODTÜ, Uluslararası İlişkiler Bölümü Prof. Dr. Erol Taymaz ODTÜ, Kuzey Kıbrıs Kampusü Rektör Yardımcısı Prof. Dr. Sabri Tekir İzmir Üniversitesi, İktisadi İdari Bilimler Fakültesi Dekanı Dr. Gönül Tol Middle East Institute Türkiye Çalışmaları Direktörü Doç. Dr. Özlem Tür Ortadoğu Danışmanı, ODTÜ, Uluslararası İlişkiler Bölümü M. Ragıp Vural 2023 Dergisi Yayın Koordinatörü Dr. Ermanno Visintainer Vox Populi Direktörü (Roma,İtalya) Dr. Umut Uzer İstanbul Teknik Üniversitesi, İnsan ve Toplum Bilimleri Prof. Dr. Vatanyar Yagya St. Petersburg Şehir Parlamentosu Milletvekili, St. Petersburg Üniversitesi (Rusya Federasyonu) Dr. Süreyya Yiğit Avrasya Danışmanı Osman Göksel BTC ve NABUCCO Koordinatörü 16 Rapor No: 124, Temmuz 2012

18 TÜRKİYE AFRİKA DA: EYLEM PLANININ UYGULANMASI VE DEĞERLENDİRME ON BEŞ YIL SONRA Timur Göksel Beyrut Amerikan Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Muhamad Al Hamdani Irak ın Ankara Büyükelçiliği Kültür Müsteşarı Habib Hürmüzlü Ortadoğu Danışmanı Numan Hazar Emekli Büyükelçi Doç. Dr. Pınar İpek Bilkent Üniversitesi, Uluslararası İlişkiler Bölümü Dr. Tuğrul İsmail TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi, Uluslararası İlişkiler Bölümü Dr. İlyas Kamalov Avrasya Danışmanı Doç. Dr. Hasan Ali Karasar Bilkent Üniversitesi, Uluslararası İlişkiler Bölümü Doç. Dr. Şenol Kantarcı Kırıkkale Üniversitesi, Uluslararası İlişkiler Bölümü Selçuk Karaçay Vodafone Genel Müdür Yardımcısı (Türkiye) Doç. Dr. Nilüfer Karacasulu Dokuz Eylül Üniversitesi, Uluslararası İlişkiler Bölümü Prof. Dr. M. Lütfullah Karaman Fatih Üniversitesi, Uluslararası İlişkiler Bölüm Başkanı Yrd. Doç. Dr. Şaban Kardaş TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi, Uluslararası İlişkiler Bölümü Doç Dr. Elif Hatun Kılıçbeyli Çukurova Üniversitesi, Uluslararası İlişkiler Bölüm Başkanı Prof. Dr. Aleksandr Knyazev Rus-Slav Üniversitesi (Bişkek, Kırgızistan) Prof. Dr. Erol Kurubaş Kırıkkale Üniversitesi, Uluslararası İlişkiler Bölüm Başkanı Prof. Dr. Talip Küçükcan Marmara Üniversitesi, Ortadoğu Araştırmaları Enstitüsü Müdürü Arslan Kaya KPMG, Yeminli Mali Müşavir Dr. Hicran Kazancı Irak Türkmen Cephesi Türkiye Temsilcisi İzzettin Kerküklü Kerkük Vakfı Başkanı Prof. Dr. Mustafa Kibaroğlu Okan Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölüm Başkanı Prof. Dr. Mosa Aziz Al Mosawa Bağdat Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Mahir Nakip Erciyes Üniversitesi İİBF Öğretim Üyesi Doç. Dr. Tarık Oğuzlu Danışmanı, Ortadoğu - Bilkent Üniversitesi Prof. Dr. Çınar Özen Ankara Üniversitesi, SBF Uluslararası İlişkiler Bölümü Murat Özçelik Türkiye Cumhuriyeti Bağdat Büyükelçisi Doç. Dr. Harun Öztürkler Ortadoğu Danışmanı, Afyon Kocatepe Üniversitesi İktisat Bölümü Dr. Bahadır Pehlivantürk TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi, Uluslararası İlişkiler Bölümü Prof. Dr. Victor Panin Pyatigorsk Üniversitesi (Pyatigorsk, Rusya) Doç. Dr. Fırat Purtaş Gazi Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümü, TÜRKSOY Genel Sekreter Yardımcısı Prof. Dr. Suphi Saatçi Kerkük Vakfı Genel Sekreteri Dr. Yaşar Sarı Danışmanı, Avrasya Bişkek Temsilcisi, Kırgızistan-Türkiye Manas Üniv. Ersan Sarıkaya Türkmeneli TV - (Kerkük, Irak) Dr. Bayram Sinkaya Ortadoğu Danışmanı, Atatürk Üniversitesi Doç. Dr. İbrahim Sirkeci Regent s College (Londra, Birleşik Krallık) Dr. Aleksandr Sotnichenko St. Petersburg Üniversitesi (Rusya Federasyonu) Zaher Sultan Lübnan Türk Cemiyeti Başkanı Dr. Irina Svistunova Rusya Strateji Araştırmaları Merkezi, Türkiye-Ortadoğu Araştırmaları Masası Uzmanı Doç. Dr. Mehmet Şahin Ortadoğu Danışmanı, Gazi Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümü Prof. Dr. Türel Yılmaz Şahin Gazi Üniversitesi, Uluslararası İlişkiler Bölümü Mehmet Şüküroğlu Enerji Uzmanı Doç. Dr. Oktay Tanrısever ODTÜ, Uluslararası İlişkiler Bölümü Prof. Dr. Erol Taymaz ODTÜ, Kuzey Kıbrıs Kampusü Rektör Yardımcısı (KKTC) Prof. Dr. Sabri Tekir İzmir Üniversitesi, İktisadi İdari Bilimler Fakültesi Dekanı Dr. Gönül Tol Middle East Institute Türkiye Çalışmaları Direktörü (ABD) Doç. Dr. Özlem Tür Ortadoğu Danışmanı, ODTÜ Uluslararası İlişkiler Bölümü M. Ragıp Vural 2023 Dergisi Yayın Koordinatörü Dr. Ermanno Visintainer Vox Populi Direktörü (Roma-İtalya) Dr. Umut Uzer İstanbul Teknik Üniversitesi, İnsan ve Toplum Bilimleri Prof. Dr. Vatanyar Yagya St. Petersburg Şehir Parlamentosu Milletvekili, St. Petersburg Üniversitesi (Rusya Federasyonu) Dr. Süreyya Yiğit Avrasya Danışmanı ORTADOĞU ETÜTLERİ YAYIN KURULU Meliha Benli Altunışık ODTÜ Bülent Aras Dışişleri Bakanlığı Stratejik Araştırmalar Merkezi Başkanı Tayyar Arı Uludağ Üniversitesi İlker Aytürk Bilkent Üniversitesi Recep Boztemur ODTÜ Katerina Dalacoura Londra Ekonomi Üniversitesi (Birleşik Krallık) F. Gregory Gause Vermont Üniversitesi (ABD) Fawaz Gerges Londra Ekonomi Üniversitesi (Birleşik Krallık) Ahmet K. Han Kadir Has Üniversitesi Raymond Hinnebusch St. Andrews Üniversitesi (Birleşik Krallık) Rosemary Hollis City Üniversitesi (Birleşik Krallık) Bahgat Korany Durham Üniversitesi (Birleşik Krallık) Peter Mandaville George Mason Üniversitesi (ABD) Emma Murphy Durham Üniversitesi (Birleşik Krallık) ORTADOĞU ANALİZ YAYIN KURULU Prof. Dr. Meliha Benli Altunışık Hasan Kanbolat Doç. Dr. Hasan Ali Karasar Yrd. Doç. Dr. Serhat Erkmen ODTÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürü Başkanı Bilkent Üniversitesi, Uluslararası İlişkiler Bölümü Danışmanı, Ahi Evran Üniversitesi, Uluslararası İlişkiler Bölüm Başkanı 17 Rapor No: 124, Temmuz 2012